Crita cekak yakuwi
crita kang cendhak , kang cukup diwaca saklungguhan ( kira-kira 10 menit nganti
setengah jam ) wis rampung. Umume sing dicritakake uripe wong –wong jaman saiki
( yen critane wong jaman biyen biasa disebut dongeng , babad , sejarah).
Sadurunge cerkak muncul
, wis ana roman lan novel. Roman kuwi sawijining crita kang dawa banget, yen
diwaca nganti entek mbutuhake wektu pirang-pirang minggu. Novel, luwih cendhak
tinimbang roman nanging isih tetep dawa , butuh wektu kira-kira seminggunan
kanggo ngentekake anggone maca.
Ing jaman saiki roman wis ora ana, sing
isih ana yakuwi novel. Biasane novel dicetak dadi sakbuku kandel. Crita novel sing ngetop kerep diangkat dadi skenario film .
Contone crita Kampus Biru, Harry Potter, Little House on The Praire, Kabut
Sutra Ungu, lan liya-liyane.
Senajan novel kuwi
critane narik ati, nanging merga dawa akeh wong sing emoh merga ora duwe wektu
kang cukup. Kanggo nanggulangi bab iki pengarang banjur ngripta cerkak, kang
bisa diwaca saklungguhan wae. Dadi sing maca ora nganti penasaran yen
ora duwe wektu nganti pirang-pirang
dina, cukup 10 menit nganti setengah jam wae. Merga pancen cekak, mula cerkak
isine digawe menarik , ora ana bageane crita sing diulur-ulur, dijupuk
intine wae yen perlu diwenehi ending sing kebak surprise.
Ing cerkak ana
istilah paraga, maksude tokoh utawa wong sing dicritakake. Ana paraga
utama yaiku wong sing dadi punjere crita; bisa siji, loro , telu lan
sateruse. Saliyane kuwi ana paraga pembantu ; yaiku wong-wong saliyane paraga
utama sing dicritakake ing cerkak.
Senajan ora
disebutake kanthi gamblang , cerkak uga nggambarake kapan lan ing endi dumadine
crita mau. Ing sastra diarani setting utawa latar. Setting bisa
dideleng saka andharan sing ana ing cerkak. Upamane settinge ing omah wektune
bengi swasanane sepi; ing kutha kang rame banget wektu bedhug awan; ing jaman
perjuangan kemerdekaan wektu agresi I, ing
jaman reformasi lsp.
Kanggo keperluan
apresiasi sing maca kudu bisa gawe ringkesane crita kanggo nuduhake yen apresiator
wis maca nganti tuntas critane. Dadi apa kang bakal dadi analisane bisa dipertanggungjawabkan.
Sawise ngapresiasi
biasane apressiator banjur njupuk amanat ,piwulang utawa piwelinge pengarang
kang diliwatake crita kanthi gamblang utawa kanthi sasmita. Umume amanat,
piwulang utawa piweling diwedharake kanthi sasmita( tersirat), tegese ora
disebutake kanthi ukara kang cetha nanging mung nganggo perlambang-perlambang,
sindhiran-sindhiran utawa rerangkene crita lan lumakune nasibe para paraga kang
kesimpulane kudu digoleki dhewe dening sing maca.
Ing ngisor iki tuladhane cerkak, wacanen !
REBUTAN DHUWIT WOLUNG DIRHAM
Dening : Mas Angin N Hidayat ( PS: 43:1996)
Nalika semana ana musafir loro
kang aran Abu lan Harun lagi laku dedagangan bebarengan. Pancen Abu lan Harun
kuwi wiwit cilik wis dadi kanca raket, mula senajan wong loro mau madeg ddadi
pedagang kabeh ora nate kongkiren yen ana salah siji ing antarane dheweke lagi
kelarisan.
Abu lan Harun karo isih tetep
omong-omongan lan nuntun untane mlaku alon-alon ana ing sandhuwuring segara
wedhi. Panase srengenge kaya arep mlethekake sirah.
“Panase
jian ora mekakat tenan iki, Bu! Ayo dha ngaso na ngisor wit kurma ngarep kae
wae!” pangajake Harun. Abu mung manthuk karo mesem amarga dheweke duwe panemu
kang padha karo Harun.
“ Sawise ngaso wetengku dadi
luwe banget! Mangan sisan wae ,Run!” kandhane Abu.
“Mathuk,Bu. Aku ya wis kaliren
je.wetengku wis kluruk njaluk diisi!”
Nanging nalika Abu lan Harun
lagi wae arep miwiti mbukak bontotane, dada kana musafir siji maneh kang teka
lan melu ngaso bareng Abu lan Harun. Abu lan Harun mbales salam kang diucapake musafir lkang lagi teka mau.
“Beja
banget panjenengan ,Kisanak!Kula lan kanca kula menikanembe mawon badhe
ngarahapi bontotan. Mangga sesarengan ndherek ngrahapi bontotan menika,”
pangajake abu.
“nanging
kula mboten mbeta bontotan niku amergi kula nginten menawi mangke saged ngaso
wonten satunggaling dhusun. Pranyata malah kula boten kiyat panasiun surya
saengga kedah ndherek ngaso panjenengan kekalin menika,” kandhane musafir mau.
“empun,
ta. Panjenengan boten sisah ewuh pakewuh! Mangga sesarengan ngrahapi bontotan
menika. Kula mbeta roti gangsal lan kanca kula menika mbeta roti tiga.Kula
kinten roti wolu menika cekap kangge ganjel ngelih tiyang tiga,” kandhane
Harun.
Amerga
tansah dipeksa lan uga dhasare pancen wetenge ya luwe, mula musafir mau gelem
melu mangan bontotanne Abu lan Harun nganti entek. Sawise bubar mangan musafir
mau tata-tata arep nerusake laku.
‘Nyuwunsewu
Kisanak kekalih. Kula radi kesesa. Mila kangge ijolipun dhedharan kala wau,
mangga kula aturi nampi arta wolung dirham menika, kandhane musafir iku karo
banjur ninggal Abu lan Harun. Abu lan Harun nguntabake lungane musafir mau.
Sawise musafir mau wis ora katon maneh wong loro banjur rembugan maneh.
“Bu, dhuwit pawewehe mussafir
mau wolung dirham. Amerga aku nggawa roti lima lank owe telu, mula kowe antuk
bageyan telung dirham, dene sing limang dirham bageyanku,” kandhane Harun.
“ya ora isa! Pokoke ya didum
loro, separo edhang. Aku
patang dirham lank owe patang dirham!” abu mbrengkel.
Wong loro padha ora ana sing
gelem ngalah. Kabeh ngukuhi
benere dhewe-dhewe. Amerga ora bisa mutusi dhewe, wong loro mau banjur njaluk
bantuwane sawijining pawongan kang wicaksana kang ditemoni ing sawijining
kutha. Asmane pawongan mau Ali bin Abi Tholib.
Wis,
Abu! Trimanen wae pambagine kancamu si Harun iku!” pangatage Ali bin Abi Tholib
sawise rampung ngrungokake crita saka Harun.
Boten
saged, Imam Ali! Kula pengin dum-duman ingkang adil!” eyele Abu
“Yen
kowe pengin dum-duman sing adil, kowe mung bakal nrima sakdirham ,lho!” Abu
kaget krungu kandhane Imam Ali bin Abi Tholib.
“
Kados pundi jlentrehipun Imam, kok kula malah badhe nampi dum-duman ingkang
adil naming sakdirham, kamangka kula pengin dum-duman inkgang adil menika arta
wolung dirham dipunparo dados sekawan dirham edhang!’ kandhane Abu.
“Ngene
ya Abu lan Harun. Sapa ta sing mangan roti paling akeh wektu iku ?” Abu lan
Harun gedheg.
“Kula
boten ngertos!” Wangsulane bebarengan.
“Saiki
ngene anggepen kowe sakloron lan musafir kae mangan roti padha akehe. Yen saben
sakroti kuwi dipara dadi telu, mula sing nggawa roti limadadi limalasiji lan
sing nggawa roti telu dadi sangang iji. Yen dijumlahake dadi patlikur iji.
Amerga sing kokpangan wong telu iku dianggep padha akehe, mula saben pawongan
mangan roti wolung iji. Rotine Harun limalas iji saka
rati asale lima, amarga wis dipangan wolu dadi sing pitu dipangan musafir kae.
Dene kowe sing duwe roti sanga saka roti assale telu amarga sing wolu wis kokpangan
dhewe, ateges keri siji kang dadi pangane musafir kae.Jlentrehe: Harun wis
menehi musafir kae roti pitu lan abu mung siji! Rak cetha ta bageyane Abu yen
kepengin adil mung antuk sakdirham wae amerga roti sing diwenehake musafir kae
mung siji, dene Harun mesthine sing oleh dum-duman pitung dirham awit dheweke
sing menehi roti pitung iji marang musafir kae!”
Abu lan Harun pandeng-pandengan
nyoba nyilemi kawicaksanane Imam Ali bin Abi Tholib. Wong loro banjur ndonga
bebarengan, “ Allah Mahasuci. Saestu kula sampun angsal kawicaksanan ingkang adil, kula mboten badhe
mendhet menapa ingkang boten dados hak kula!”
Ora
lali, marang Imam Ali bin Abi Tholib, abu lan Harun ngucapake sewu panuwun
amarga wis diwedharake bab kang adil kang ora ngliwar saka piwulang agama lan
wis ngedohake saka laku dosa.
1. Sebutna
paraga-paraga ing cerkak iki lan kepriye watak-watake! Buktekna kanthi ukara
pendhukunge !
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
1.
Critakna settinge crita iki!
a. Setting wektu:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Ukara pendhukunge :
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
b. Setting
Panggon:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Ukara pendhukunge:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
3. Coba critakna maneh intine cerkak
sing wis kokwaca nganggo basamu dhewe dadi 10 ukara wae !
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
4. Piwulang apa sing bisa kokjupuk saka crita iku mau ? Jelasna!
Wangsulan :
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5.. Sebutna amanat kang bisa kapethik saka cerkak
ing ndhuwur ! Tuduhna ukara kang mbuktekake !
Wangsulan
:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Tidak ada komentar:
Posting Komentar